Op 17 maart 2021 mocht de Arnhemse kiezer zich uitspreken over het Arnhemse afvalbeleid.
De vraag die de kiezer tijdens het referendum met ja of nee mocht beantwoorden luidde als volgt:
“Steunt u het voorgenomen raadsbesluit te stoppen met het betalen per afvalzak (diftar), de ondergrondse containers van het slot te halen en te zorgen dat er weer een normale (60 liter) afvalzak in past?”
Wij vinden dat deze dubbelzinnige, suggestieve, drievoudige en onjuiste vraag niet aan de kiezer had mogen worden voorgelegd.
1. De vraag bestaat uit drie vragen en was dus ongeschikt om met ja of nee te beantwoorden.
Wij kregen reacties van kiezers die wel de ‘normale’ zak terug willen, maar niet diftar willen afschaffen. Er zijn ook kiezers die van diftar af willen, maar wel de container op slot willen houden. En zo zijn er meer ja/nee combinaties denkbaar. Maar de kiezer kon in het stemlokaal alleen JA of NEE kiezen voor de gecombineerde drieledige vraag.
2. Het onderdeel ‘wilt u stoppen met het betalen per afvalzak’ is suggestief en zonder nadere toelichting misleidend.
Als betalen per afvalzak weer wordt afgeschaft, wordt de vaste afvalstoffenheffing die iedereen jaarlijks moet betalen, weer verdubbeld. In de toekomst zal deze heffing alleen maar verder stijgen onder meer door de jaarlijks toenemende tarieven die het rijk de gemeente in rekening brengt voor verbranding van restafval en door de weer toenemende hoeveelheid restafval. Deze informatie was noodzakelijk om een goede keuze te kunnen maken.
3. Het onderdeel ‘wilt u dat de ondergrondse containers weer van het slot gaan’ is ook suggestief en zonder nadere toelichting misleidend.
De kiezer kon denken: ‘prima, lekker makkelijk, dan hoef ik die afvalpas ook niet meer te bewaren en te gebruiken’. Maar de kiezer hoorde daarbij ook te weten dat met een open ondergrondse container het afvaltoerisme weer toeneemt: bouwvakkers, schilders en anderen zullen hun bedrijfsafval weer in de containers dumpen. Ook inwoners van omliggende gemeenten zullen van de Arnhemse containers gebruik kunnen maken om zich zo van hun afval te ontdoen. Een en ander zal leiden tot een toename van de hoeveelheid restafval dat voor rekening komt van de inwoners van Arnhem die moet betalen voor inzameling en verbranding van dit afval.
4. De vraag suggereerde dat er een ‘voorgenomen besluit’ van de gemeenteraad is waaruit blijkt dat de gemeente weer van diftar af wil.
Volgens de referendumverordening Arnhem 2015 moet er een ‘voorgenomen raadsbesluit’ zijn dat vervolgens aan de kiezer wordt voorgelegd. Uit navraag bij de gemeente bleek dat er helemaal geen voorgenomen besluit of conceptbesluit van de raad was om diftar af te schaffen.
Het enige dat de raad heeft besloten is dat het initiatief voor het referendum van de SP mag worden voorgelegd aan de kiezers. Wij vragen ons dus af of deze werkwijze de juridische toets der kritiek kan doorstaan.
Samenvattend: vanwege een gebrek aan toelichtende en neutrale informatie over het afvalreferendum op zich zelf en de referendumvraag in het bijzonder kon de kiezer geen weloverwogen stem uitbrengen.